Maurycy Beniowski. Alternative Opera

Based on the classic work by Juliusz Słowacki

world premiere

Krzysztof KNITTEL (PL) – music
Maciej WOJTYSZKO (PL) – libretto, direction

Cast (PL)

Maurycy Beniowski – Maciej TOMASZEWSKI
Muse – Katarzyna GRANECKA
Truth – Paulina PYTLAK
Truth Also – Ewa BUKAŁA
Narrator – Dawid SULIBA
Chorus – Karol GRONEK

Manolo Alban JUAREZ (PE / PL) – percussions
Krzysztof KNITTEL (PL) – live electronics, keyboards

Anna KNITTEL (PL) – scenography and costumes
Ewa GARNIEC (PL) – light design

O operze alternatywnej „Maurycy Beniowski”

Maurycy August Beniowski jest postacią historyczną.

Juliusz Słowacki – wiedząc niewiele o jego losach – zaczął pisać poemat „Beniowski”(1841), ale zniechęcił się po pewnym czasie i (mimo że stworzył  arcydzieło i drugi po „Panu Tadeuszu” najważniejszy polski poemat romantyczny) opowieść zakończył właściwie zanim opowiedział cokolwiek konkretnego. Dodatkowo  zmienił imiona Beniowskiego na „Maurycy  Kaźmierz” więc może chodziło mu o kogoś innego…

Pamiętniki Maurycego Augusta Beniowskiego ukazały się cztery lata po jego  śmierci w roku 1790 po angielsku. Wydał  je w Londynie Jack Hiacynt Magellan – portugalski znajomy bohatera. Bardzo szybko ukazały się przekłady na francuski i niemiecki, a niezwykle wówczas popularny niemieckojęzyczny dramatopisarz Alexander von Kotzebue napisał sztukę „ Graf   Beniowski czyli ucieczka z Kamczatki”. W roku 1800 powstała i została wystawiona w Paryżu pięcioaktowa opera, którą stworzył Francois-Adrien Boieldieu „Beniowski, ou les Exiles du Kamchatka”, a następną operę w roku 1847 stworzył  w Wiedniu Albert Franz Doppler do libretta wg. Kotzebuego. W roku 1975 roku powstał czechosłowacko-węgierski serial ”Vivat Benovsky!” i choć  Beniowski w swoich pamiętnikach stanowczo twierdził, że jest Polakiem ”z domu Aladarów”(?) nasz bohater mówi w serialu po węgiersku lub po czesku.

Tymczasem pracowici historycy usiłowali wyjaśnić, co jest w jego autobiografii prawdą, a co  fikcją i w żaden sposób nie mogą ustalić, gdzie kończy się jedno a zaczyna drugie.

Niewątpliwie uciekając z Kamczatki odkrył nieznaną drogę do Chin i niewątpliwie mianował się królem Madagaskaru. A ponieważ (jak być może powiedział w przypływie dobrego humoru Ludwig Wittgestein) „O czym nie można mówić o tym należy śpiewać”- podjęliśmy wraz Krzysztofem Knittlem  próbę przedstawienia  słuchaczom zawikłanych losów Beniowskiego, co do realności których sami nie mamy żadnej pewności. Dlatego utwór nazywa się „operą alternatywną” i dlatego tak istotną role odgrywają w nim postaci ”Prawdy” i „Tys prawdy”.

Osoby znające naukowy termin „kot Schrödingera” oraz nieco mniej naukowy termin „dezorientacja kota” od dawna zastanawiają się czy kota Schrödingera dałoby się zdezorientować czy nie, a jeżeli tak, to w jakim stopniu by go to ożywiło.

Mamy nadzieję że opera alternatywna „ Maurycy Beniowski” stanie się i dla nich i dla kota znaczącą inspiracją.

(Maciej Wojtyszko, 7.04.2022)